Δραστηριότητες για το Λαϊκό Παραμύθι: "Το Πιο Γλυκό Ψωμί" | Νηπιανθάκια

  Δραστηριότητες για Λαϊκό Παραμύθι: 

"Το Πιο Γλυκό Ψωμί" 

Διαβάστε ιδέες για δραστηριότητες με αφορμή το παραμύθι! 

Το παραμύθι που ακολουθεί είναι κεφαλονίτικη παραλλαγή μιας παλαιάς λαϊκής αφήγησης. Ανήκει στον ευρύ τύπο των διηγηματικών ή κοσμικών παραμυθιών, τα οποία αναφέρονται στις περιπέτειες των ανθρώπων χωρίς να χρησιμοποιούν υπερφυσικά στοιχεία.

       "Κάποτε ήταν ένας πλούσιος βασιλιάς, πολύ πλούσιος, που ό,τι επιθυμούσε η καρδιά του το ’χε. Όλα τα είχε, και τον έλεγαν ευτυχισμένο, ώσπου έπαθε μια παράξενη ανορεξιά και δεν είχε όρεξη να βάλει τίποτα στο στόμα του. Σιγά σιγά αδυνάτιζε, κι άρχισε να γίνεται γκρινιάρης και παράξενος. Πολλοί γιατροί επήγαιναν και τον έβλεπαν, μα τα γιατρικά τους τίποτα δε μπορούσαν να του κάμουν. Η ανορεξιά του βασιλιά όλο και κρατούσε, κι εκείνος έρεβε μέρα με την ημέρα. Τίποτα δε λιμπιζόταν να φάει· ούτε «του πουλιού το γάλα», που λέει ο λόγος.

Oπού κάποια μέρα, έτυχε να περνάει από το παλάτι του ένας ασπρομάλλης γέροντας φτωχός, που ήτανε όμως σοφός κι ήξερε από γιατρικά. Του είπανε λοιπόν για το βασιλιά, κι ανέβηκε να τον δει. «Μήπως κουράζεσαι, βασιλιά μου;», τον ρώτησε. «Τι λες, γιατρέ μου», του λέει ο βασιλιάς. «Όλη μέρα ξαπλωμένος απάνου στο θρόνο μου, ούτε το μικρό μου δαχτυλάκι δεν κουνώ». «Μήπως έχεις έγνοιες και σκοτούρες για το λαό σου;» «Όχι, κάθε άλλο. Εγώ ζω ξέγνοιαστος, και καρφάκι δε μου καίεται για κανέναν!» «Μήπως επιθύμησες ποτέ σου κάτι και δεν μπόρεσες να το ’χεις;» «Oύτε κι αυτό! Βασιλιάς είμαι, κι ό,τι γυρέψω, το βλέπω μπροστά μου!…».

Σκέφτηκε, σκέφτηκε λίγο ο γέροντας, ύστερα γυρίζει και λέει του βασιλιά: «Άκουσε, βασιλιά μου: Καθώς βλέπω, δεν έχεις τίποτα σοβαρό. Εκείνο που φταίει και δεν έχεις όρεξη να τρως, είναι το ψωμί που σου δίνουν στο παλάτι! Να διατάξεις να σου φέρουν να φας το πιο γλυκό ψωμί του κόσμου. Αν μπορέσεις να το ’χεις αυτό, τότε θα γιατρευτείς!».

       Από την ίδια μέρα ο βασιλιάς έδωσε διαταγή στους φουρναραίους του παλατιού να ζυμώσουν και να του ψήσουν «το πιο γλυκό ψωμί του κόσμου!». Έπεσαν με τα μούτρα στη δουλειά οι ψωμάδες σ’ όλο το βασίλειο, ποιος θα κάμει στο βασιλιά το πιο γλυκό ψωμί! Ζύμωσαν με ζάχαρη κι ανθόγαλα κάθε λογής ψωμιά και του τα ’φερναν στο παλάτι να τα δοκιμάσει. Μα κανένα απ’ όλα εκείνα τα ψωμιά δεν άνοιγε την όρεξη στο βασιλιά. Oύτε κι ήθελε να τα φάει. Το ’να του μύριζε, τ’ άλλο του βρομούσε. Ώσπου μια μέρα, έξω φρενών ο βασιλιάς, έστειλε ανθρώπους του να πάνε να βρούνε το γέροντα και να τον ξαναφέρουνε μπροστά του. Έτσι λοιπόν κι έγινε.

«Θα σε κρεμάσω, που με ξεγέλασες!», του φώναξε ο βασιλιάς μόλις τον είδε. «Γιατί, βασιλιά μου;», τον ρώτησε ο γέροντας. «Γιατί το γλυκό ψωμί, που είπες να μου φτιάξουνε να φάω, δε μου έκαμε τίποτα!» «Μπα;», έκαμε ο γέροντας. «Φαίνεται πως το ψωμί που σου ζύμωσαν, δεν ήταν τόσο γλυκό όσο έπρεπε!» O βασιλιάς ήταν πάλι έτοιμος ν’ αγριέψει, μα είδε το γέρο που κάτι συλλογιζότανε, και περίμενε.

«Άκουσε, βασιλιά μου», του λέει ο γέροντας ύστερ’ από λίγο. «Αν θέλεις να δοκιμάσεις στ’ αληθινά το ψωμί που θα σε γιατρέψει, πρέπει να ’ρθεις μαζί μου για τρεις μέρες μονάχα και να κάνεις ό,τι σου λέω. Αν δε γίνεις καλά, είσαι ελεύτερος να μου πάρεις το κεφάλι!»

      Κι ο βασιλιάς, παιδί μου, θέλοντας και μη, δέχτηκε να πάει μαζί με τον παράξενο γέροντα, εκεί που του ’λεγε. Φόρεσε κι αυτός φτωχικά ρούχα, ποδέθηκε παλιοπάπουτσα, πήρε κι ένα μπαστούνι στα χέρια του κι έφυγε κρυφά από το παλάτι, μακριά, κι επήγανε στον κάμπο, εκεί που καθόταν ο γέροντας, σε μια καλύβα, μέσα σ’ ένα χωράφι σπαρμένο.

      Ξημερώνοντας, έδωκε ο γέροντας στο βασιλιά ένα δρεπάνι και του λέει: «Έλα να θερίσουμε!». Έπιασε ο βασιλιάς και θέριζε μες στο λιοπύρι ολάκερη μέρα. Έκαμε καμιά σαρανταριά δεμάτια στάχυα. Ήρθε το βράδυ, πέσανε ξεροί να κοιμηθούνε. Oύτε φαΐ όλη μέρα, ούτε τίποτα. Έμενε, βλέπεις, κι ο γέροντας νηστικός.

Την άλλη μέρα, πρωί πρωί, ξύπνησε ο γέροντας το βασιλιά και του λέει: «Σήκω τώρα, να πάρουμε όλ’ αυτά τα δεμάτια, να τα πάμε στ’ αλώνι να τ’ αλωνίσουμε!». Κουβάλησε στην πλάτη του ο βασιλιάς περσότερ' από τα μισά, κι ύστερα όλη μέρα, γκαπ γκουπ, τα κοπάνιζε με το δάρτη, ώσπου κάμανε το στάρι σωρό, τ’ ανεμίσανε και το βάλανε στο σακί. Κι όλη μέρα την περάσανε πάλε έτσι, νηστικοί κι οι δυο τους, μόνο λίγο νερό ήπιανε από τη στέρνα, που ήτανε κοντά στην καλύβα. Πέσανε πάλι κουρασμένοι το βράδυ και κοιμηθήκανε.

      Την τρίτη μέρα, το χάραμα, ο γέροντας σήκωσε το βασιλιά: «Ξύπνα», του λέει, «τώρα να πάμε το στάρι μας στο μύλο να τ’ αλέσουμε! Πάρ’ το εσύ στην πλάτη σου, γιατί εγώ δεν μπορώ, και πάμε εκεί στην κορφή του βουνού, που ’ναι ο μύλος». Τι να κάμει ο βασιλιάς, αφού έτσι ήτανε η συμφωνία, φορτώνεται το σακί στην πλάτη, και κουρασμένος κι ελεεινός το κουβάλησε στην κορφή. Τώρα αρχίνησε και να πεινάει, μα δεν έλεγε ακόμα τίποτα.

      Αλέσανε το στάρι τους, και για να μην τα πολυλογούμε, γυρίσανε κατά το μεσημέρι στην καλύβα, πάλι ο βασιλιάς φορτωμένος τ’ αλεύρι. «Έλα τώρα να ζυμώσουμε», του λέει ο γέρος. Ξεχώρισε ως δέκα λίτρες αλεύρι, το ’ριξε στη σκάφη κι έβαλε το βασιλιά να ζυμώνει. Ύστερα τον έστειλε στο λόγγο να κόψει ξύλα, κι αργά κατά το βράδυ βάλανε κι εκάψανε το φούρνο, για να ψήσουνε 3-4 καρβέλια. Ο βασιλιάς τώρα πεινούσε κι επερίμενε πότε να ψηθούν τα ψωμιά, για να φάει! Μα πιο πολύ τα λιμπιζόταν, όταν άρχισε να βγαίνει από το φούρνο η μυρωδιά τους. «Πεινάω πολύ», λέει του γέρου. «Περίμενε και θα φας!», του απάντησε κείνος.

      Σε λίγο βγήκανε τα καρβέλια, αχνιστά και ροδοψημένα. Σαν πεινασμένος λύκος τότε ο βασιλιάς άρπαξε το καρβέλι, το έκοψε με τα χέρια του κι άρχισε να τρώει. Μα με την πρώτη μπουκιά που κατάπιε, το πρόσωπό του έγινε κόκκινο από χαρά και φώναξε: «Μάλιστα! Αυτό είναι το πιο γλυκό ψωμί του κόσμου! Κι όμως ούτε μια κουταλιά ζάχαρη δεν έριξα στο ζυμάρι του!». Τότε ο γέροντας χαμογέλασε και του είπε: «Βασιλιά μου, πρέπει να ξέρεις πως η ζάχαρη του ψωμιού σου ήταν ο ιδρώτας που έχυσες για να το φτιάξεις. Τώρα είσ’ ελεύτερος να ξαναπάς στο παλάτι σου. Κοίτα μονάχα να δουλεύεις αποδώ κι εμπρός, και θα δεις πως η όρεξη δε θα σου λείψει».

      Ο βασιλιάς ακολούθησε την ορμήνεια του γέροντα, κι όταν γύρισε στο παλάτι του, δούλευε κάθε μέρα για το λαό του, εκατέβαινε και στον κήπο του γι’ άλλες δουλειές, κι από τότε γιατρεύτηκε από την ανορεξιά κι έτρωε καλά, που μακάρι να τρώαμε κι εμείς έτσι!"

                     Νεοελληνικά λαογραφικά κείμενα, επιμέλεια Δ. Λουκάτος, Βασική Βιβλιοθήκη, Ζαχαρόπουλος

                                                              

                                

                                                                   ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ:  

                                                                                                         

*έρεβε (ρέβω): αδυνάτιζε *λιμπιζόταν: λαχταρούσε *ποδέθηκε: φόρεσε τα παπούτσια του *λιοπύρι: καύσωνας *δάρτης: ξύλο με το οποίο χτυπούν το στάρι *ανεμίσανε [το στάρι]: διαδικασία με την οποία καθαρίζεται το στάρι από τα άχρηστα μέρη

                                               ΠΙΘΑΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

·        Σας άρεσε, παιδιά, η ιστορία;

·        Ποια είναι τα δύο βασικά πρόσωπα της ιστορίας μας; (- Ο βασιλιάς και ο φτωχός γέροντας)

·        Ποιο ήταν το πρόβλημα του βασιλιά; (- Το πρόβλημά του ήταν η ανορεξία, δηλαδή δεν ήθελε να φάει τίποτα)

·        Οι γιατροί κατάφεραν να λύσουν το πρόβλημά του; (- Όχι)

·        Ο σοφός γέροντας τι συμβουλή έδωσε στο βασιλιά, ώστε να του περάσει η ανορεξία; (- Τον συμβούλεψε να φάει το πιο γλυκό ψωμί του κόσμου)

·        Τελικά πότε έφαγε ο βασιλιάς το πιο γλυκό ψωμί του κόσμου; (- Όταν το έφτιαξε ο ίδιος με τον κόπο του)

·        Πιστεύετε πως ο φτωχός γέροντας έδωσε καλή συμβουλή στο βασιλιά; Γιατί;

                                                    ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

«Νηστικό ακούδι δε χορεύει»

«Ο χορτάτος λέει ψωμί κι ο νηστικός ψωμάκι»

«Άνθρωπος που δεν πεινάει, τι θα πει ψωμί δεν ξέρει».

«Να τιμάς το ψωμί που τρως» (ευχή γονέων στα παιδιά τους)

«Ο νηστικός καρβέλια ονειρεύεται» (γι’ αυτούς που προσδοκούν υπερβολικά πράγματα)

Δούλευε σαν σκλάβος και τρώγε σαν αφέντης.

                                                        ΟΡΚΟΙ

«Μα το ψωμί που τρώω» (Ο καθημερινός άνθρωπος το σέβεται και ορκίζεται σ’ αυτό)  

                                                     ΓΝΩΜΙΚΑ

«Χωρίς κόπους κανένας δεν μπορεί να ευτυχήσει» (Σοφοκλής)

«Τα αγαθά κόποις κτώνται» (Αριστοτέλης)

                                                      ΠΟΙΗΜΑ

                                         «Να σας πω πως γίνεται

                                          και στον κόσμο δίνεται

                                          απ’ το σπόρο το σταράκι

                                          το γλυκό – γλυκό ψωμάκι.»

                                               

                                               (Χ. Σακελλαρίου)

                                             ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1)     ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΦΟΥΡΝΟ

Με αφορμή την ανάγνωση του παραμυθιού στα παιδιά, οργανώνεται μία επίσκεψη στο φούρνο της γειτονιάς μας, ώστε τα παιδιά να παρατηρήσουν το χώρο και στη συνέχεια το ζύμωμα του ψωμιού και να εκφράσουν τις απορίες τους. Ας υποθέσουμε ότι η διαδικασία θα είχε ως εξής:

     Με οδηγό την παιδαγωγό φτιάξαμε το τρενάκι μας και ξεκινήσαμε για το φούρνο, όπου μάς περίμενε ο φούρναρης. Ο φούρναρης μάς υποδέχτηκε με χαρά και μάς έδωσε λίγο χρόνο να ξεναγηθούμε μόνοι μας στο φούρνο, στο ζυμωτήριο και στο πρατήριο. Τα παιδιά παρατήρησαν πως στο ζυμωτήριο είχε μια ζυγαριά και ο φούρναρης μάς εξήγησε ότι την χρησιμοποιεί για να ζυγίζει τα αρτοσκευάσματά του και για να υπολογίζει τα υλικά που θα χρησιμοποιήσει. Αφού φορέσαμε όλοι τα σκουφάκια μας, τον ρωτήσαμε τα υλικά που χρησιμοποιεί για να φτιάξει τη ζύμη. Τα παιδιά μέτρησαν μαζί του πόσες κουταλιές αλεύρι έβαλε σε κάθε μπολ και πόσες κουταλιές αλάτι (προμαθηματικές ικανότητες). Έπειτα προσέθεσε τη μαγιά, αφού πρώτα μάς ζήτησε να τη μυρίσουμε. Όλοι συμφωνήσαμε στο ότι δεν μας άρεσε καθόλου η μυρωδιά της. Τα παιδιά χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, καθώς τούς ζητήθηκε να προσθέσουν το τελευταίο συστατικό, το οποίο ήταν το νερό, και αφού έπλυναν τα χεράκια τους, άρχισαν το ζύμωμα. Άφησαν το ζυμαράκι να ξεκουραστεί, ενώ παράλληλα παρατηρούσαν το φούρναρη να φτιάχνει διάφορα άλλα ψωμάκια και κουλουράκια με σουσάμι για να τα πουλήσει στον κόσμο. Όταν πέρασε λίγη ώρα και το ζυμαράκι είχε πλέον ξεκουραστεί, ήρθε η ώρα για το πλάσιμο. Έφτιαξαν ψωμάκια σε ό,τι σχήμα ήθελαν και κουλουράκια Θεσσαλονίκης στο σχήμα του κύκλου, τα οποία, αφού τα έπλασαν, τα βούτηξαν στο νεράκι, ώστε να κολλήσει το σουσάμι. Εφόσον ολοκληρώθηκε το ζύμωμα, ήρθε η ώρα του ψησίματος. Τα παιδιά με τη βοήθεια της παιδαγωγού τοποθέτησαν με προσοχή τα ψωμάκια στο φούρνο και όλοι μαζί περιμέναμε με ανυπομονησία να ψηθούν. Αφού ψήθηκαν, το κάθε παιδί πήρε το ψωμάκι που έπλασε και έψησε.

Αφού επιστρέψαμε στον παιδικό σταθμό, τα παιδιά ζωγράφισαν τις εντυπώσεις της επίσκεψης αυτής.

2)     Ο ΦΟΥΡΝΟΣ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΜΑΣ

                                                          Α’ ΣΤΑΔΙΟ

    Μετά την επίσκεψη στον φούρνο της γειτονιάς, τα παιδιά θα στήσουν με τη βοήθεια της παιδαγωγού το δικό τους φούρνο. Τα παιδιά χωρίζονται σε τέσσερις ομάδες. Η πρώτη ομάδα αναλαμβάνει να φτιάξει ψωμάκια από ζυμάρι για να φαγωθούν από όλα τα παιδιά. Η δεύτερη ομάδα αναλαμβάνει να φτιάξει κουλούρια από πηλό, ενώ η τρίτη ομάδα αναλαμβάνει να φτιάξει από πλάστελίνη (ή ζυμάρι*) διάφορα γλυκά και μπισκότα, ώστε αυτά να μοιραστούν μετά το πέρας της δραστηριότητας σε όλα τα παιδάκια ως επιβράβευση της κοπιαστικής τους εργασίας και ως ενθύμιο αυτής της δραστηριότητάς τους. Τέλος, η τέταρτη ομάδα θα αναλάβει να φτιάξει είτε με πηλό είτε με πλαστελίνη το φούρνο, τη σπάτουλα, τα ταψιά, τη ζυγαριά κλπ., ώστε να στηθεί το σκηνικό του φούρνου.

   Η παιδαγωγός ψήνει το ζυμαράκι σε προθερμασμένο φούρνο στους 160 – 170 βαθμούς Κελσίου για 15 – 20 λεπτά.

    Για το ζυμάρι τα υλικά και οι αναλογίες που θα χρησιμοποιήσουμε είναι:

•       1 ½  φλυτζ. Αλεύρι
•       1 κ.γ. Αλάτι
•        ½  φλυτζ. Νερό
•               2 κ.γ. Λάδι (αραβοσιτέλαιο κατά προτίμηση)

* Για να πάρει χρώμα το ζυμάρι μπορούμε να ανακατέψουμε με χρωστικές ουσίες ζαχαροπλαστικής (κατάλληλο ειδικά για μικρότερες ηλικίες σε περίπτωση κατάποσης). Στις παρασκευές από ζυμάρι της τρίτης ομάδας να προσθέσουμε στο μείγμα την τέμπερα στο χρώμα που θέλουμε να πάρει το ζυμάρι αντί για νερό και να ανακατέψουμε μέχρι να γίνει ομογενοποιημένο.

                     ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

•       Μπορούμε να δοκιμάσουμε να ρίξουμε χυμό από βραστά παντζάρια αντί για νερό, αν θελήσουμε το ζυμαράκι μας να πάρει ροζ χρώμα ή χυμό από βρασμένο σπανάκι, ώστε το ζυμαράκι να γίνει πράσινο.
•       Μπορούμε, επίσης, να δώσουμε στο ζυμάρι μια ευχάριστη μυρωδιά (προσθέτοντας κανέλα ή σταγόνες λεμονιού ή πορτοκαλιού), ώστε να εξασκηθεί το παιδί στην αίσθηση της όσφρησης.
•       Το ζυμαράκι, αν αποφασίσουμε να μη ψηθεί, μπορεί να διατηρηθεί για μια βδομάδα σε κλειστό σκεύος (τάπερ) για να μην ξεραθεί ή σε σακούλα μέσα στο ψυγείο.

                                                         Β’ ΣΤΑΔΙΟ

Αφού ολοκληρώσουν τα παιδιά το πλάσιμο και το στήσιμο του χώρου του φούρνου με τη βοήθεια της παιδαγωγού, θα ακολουθήσει θεατρικό παιχνίδι στο πλαίσιο του αρτοποιείου. Κάποια παιδιά μπορούν να είναι οι φουρνάρηδες που θα περιποιούνται τα «αρτοσκευάσματα» που ήδη φτιάχτηκαν, ώστε να είναι σε καλή κατάσταση, ή μπορούν να συνεχίσουν να φτιάχνουν κι άλλα (φορώντας άσπρα σκουφάκια που θα έχουν φτιάξει πρωτύτερα από χαρτόνι), άλλα παιδιά θα είναι οι πωλητές που θα βάζουν τα «αρτοσκευάσματα» σε πλαστικές ή χάρτινες σακούλες, ενώ άλλα θα είναι οι πελάτες που θα πληρώνουν με ψεύτικα χάρτινα λεφτά για τις «συναλλαγές» τους.

3)     ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ του παραμυθιού

Αφού ακούσουν τα παιδιά το παραμύθι «Το πιο γλυκό ψωμί», η παιδαγωγός θα μοιράσει κάποιους ρόλους σε όποια παιδιά θέλουν να παίξουν. Οι ρόλοι μπορεί να είναι:

·        Ο βασιλιάς

·        Οι γιατροί (πχ. 4-5 παιδιά)

·        Ο φτωχός γέροντας

·        Οι φουρναραίοι (πχ. 3-4 παιδιά)

Η παιδαγωγός μπορεί να βιντεοσκοπήσει τη δραστηριότητα και να προβάλλει το βίντεο μέσω του προτζέκτορα αποκλειστικά μέσα στην τάξη υπό την παρουσία των παιδιών και ενδεχομένως και των γονέων.

4)     ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

Η παιδαγωγός μοιράζει στα παιδιά άσπρα χαρτιά και τα αφήνει ελεύθερα να δοκιμάσουν τη φαντασία τους και να ζωγραφίσουν ο,τιδήποτε με βάση την ιστορία που άκουσαν.

5)     ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΦΟΥΡΝΟΥ

Η παιδαγωγός με τη χρήση ενός προτζέκτορα προβάλλει στα παιδιά εικόνες σχετικές με την ιστορική εξέλιξη του φούρνου και τον τρόπο κατασκευής του τα παλαιότερα χρόνια.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι δραστηριότητες γίνονται σε διαφορετικές μέρες με τη σειρά που κρίνει καλύτερη για τα παιδιά η παιδαγωγός.