"Όχι στο Bullying: Αναφορά στην Υπόθεση του Γιακουμάκη Βαγγέλη"
Της ΑΝΘΗΣ ΨΩΜΑ
Το Φεβρουάριο του 2015 το τραγικό γεγονός της εξαφάνισης του 20χρονου φοιτητή της Γαλακτοκομικής σχολής Ιωαννίνων, Βαγγέλη Γιακουμάκη, έγινε αφορμή για να βγουν στην επιφάνεια πολλά θέματα για τα οποία η ελληνική κοινωνία ήταν απροετοίμαστη. Ο νεαρός εξαφανίστηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2015 αφήνοντας τα προσωπικά του αντικείμενα στο δωμάτιό του. Στις έρευνες που ακολούθησαν άνοιξαν στόματα, τα οποία σιωπούσαν μέχρι τότε, και αποκάλυψαν ότι ο νέος για 2 χρόνια υπέμενε μαρτύρια, εκφοβίζονταν και κακοποιούνταν ψυχολογικά και σωματικά. Ο διευθυντής της Σχολής γνώριζε αυτά τα ακραία περιστατικά και η μόνη του ενέργεια ήταν να αλλάξει το δωμάτιο του νεαρού. Στην υπόθεση ενεπλάκη και το όνομα γνωστού Κρητικού βουλευτή, ο οποίος συγκάλυπτε τη συμμορία των "νταήδων" και μεσολαβούσε ώστε να μη διωχθούν από τη σχολή τα "δικά τους παιδιά". Σύντομα ήρθαν στη δημοσιότητα βίντεο των βασανιστηρίων που υπέμενε και επιβεβαίωναν τις μαρτυρίες των υπόλοιπων φοιτητών.
Μετά από περίπου 40 ημέρες, βρέθηκε η σορός του 800 μέτρα από τη σχολή σε βαλτώδη περιοχή και δίπλα του ένα μαχαίρι. Δυο χρόνια μετά, υπάρχει καθυστέρηση στη δικαστική εξέλιξη της δικογραφίας που σχηματίστηκε και αφορά από τη μια τους τραμπουκισμούς εις βάρος του κι από την άλλη τη δίωξη για ανθρωποκτονία από πρόθεση κατ' αγνώστων.
Η τραγική υπόθεση έφερε στο φως το θέμα του εκφοβισμού στα σχολεία και τους εσφαλμένους χειρισμούς των εκπαιδευτικών, των γονέων και όσων γνωρίζουν την ύπαρξη τέτοιων περιστατικών. Ο όρος "Bullying" στα ελληνικά μεταφράζεται ως εκφοβισμός ή θυματοποίηση και δεν εμφανίζεται μόνο σε σχολεία, αλλά και σε εργασιακούς χώρους, στην οικογένεια και γενικότερα στην κοινωνία.
Το bullying είναι μια επιθετική συμπεριφορά που εκδηλώνεται συνήθως απρόκλητα, είναι σκόπιμη και επαναλαμβάνεται. Στόχος της είναι η επιβολή και η πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου στο άτομο ή στην ομάδα ατόμων που την υπομένει.
Ο εκφοβισμός ή εξαναγκασμός είναι είτε σωματικός και εκδηλώνεται με κλωτσιές, σπρωξίματα, χτυπήματα, είτε λεκτικός με βρισιές, προσβολές, κοροϊδίες, σεξουαλικά σχόλια που προκαλούν ντροπή, είτε κοινωνικός, με τη διάδοση ψεύτικων φημών, την απομόνωση του "θύματος", την καταστροφή ή εξαφάνιση των προσωπικών του αντικειμένων. Τέλος, εξίσου διαδεδομένος είναι και ο εκφοβισμός μέσω του διαδικτύου, μηνυμάτων στο κινητό, κλπ.
Οι "νταήδες" - θύτες εξευτελίζοντας και περιφρονώντας τα άτομα που βλάπτουν νομίζουν ότι γίνονται οι ίδιοι πιο σημαντικοί και δυνατοί. Τα άτομα που βλάπτουν και εκφοβίζουν συνήθως είναι οι ίδιοι θύματα εκφοβισμού, κυρίως στην οικογένειά τους, κι έτσι προσπαθούν να κρύψουν τα δικά τους συναισθήματα φόβου ή για να μην προλάβουν οι άλλοι να θυματοποιήσουν πρώτα εκείνους. Μπορεί ακόμη να ζηλεύουν ή να φθονούν το "θύμα", το οποίο εκτιμούν ότι είναι ασθενέστερο σε σχέση με τους ίδιους. Δικαιολογούν τη συμπεριφορά τους, η οποία δήθεν οφείλεται στη διαφορετικότητα των "θυμάτων" τους, ενώ στην πραγματικότητα το πραγματικό τους πρόβλημα είναι η δική τους ανασφάλεια, φόβος, φθόνος, ζήλια, δυστυχία και ανεπάρκεια.
Όσοι ασκούν εκφοβισμό στην παιδική τους ηλικία, σε μεγάλο ποσοστό στην ενήλικη ζωή τους έχουν ποινικές καταδίκες. Όσοι συνεχίζουν αποκτούν κι άλλα προβλήματα, όπως ψυχικές διαταραχές, αλκοολισμό, ναρκωτικά, αντικοινωνικές συμπεριφορές...
Το bullying είναι ένα φαινόμενο που εξαπλώνεται και γιγαντώνεται εξαιτίας της λανθασμένης αντιμετώπισής του, αφού τα περιστατικά αυτοσιωπώνται ή κουκουλώνονται προκειμένου να μη στοχοποιηθούν ή ντροπιαστούν τα θύματα, οι θύτες, αλλά και τα σχολεία όπου εμφανίζονται τέτοιες νοσηρές συμπεριφορές. Σύμφωνα με στατιστικές έρευνες της Παιδαγωγικής Σχολής του ΑΠΘ, το 25% των μαθητών έχει υποστεί κάποια μορφή bullying με συχνότητα δύο ή τρεις φορές το μήνα.
Οι γονείς οφείλουν να είναι παρατηρητικοί με τα παιδιά τους, ώστε να εντοπίζουν πότε συμβαίνουν αλλαγές στην συμπεριφορά τους, οι οποίες είναι περίεργες. Συνήθως τα θύματα σιωπούν, όμως ο εκφοβισμός αφήνει το αποτύπωμά του στη συμπεριφορά τους. Για παράδειγμα, μπορεί να εκδηλώσουν ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως πονοκεφάλους, κοιλιακούς πόνους, διαταραχές στον ύπνο, άγχος, ταχυπαλμίες, κλπ. Μπορεί να είναι παθητικά ή αμέτοχα λόγω της ντροπής που αισθάνονται και σε συνδυασμό με ένα ψυχικό υπόβαθρο αγχώδες ή καταθλιπτικό να οδηγηθούν σε ακραίες καταστάσεις αυτο-τιμωρίας.
Οι γονείς που το αντιλαμβάνονται το πρόβλημα, πρέπει να δραστηριοποιούνται κοινοποιώντας το πρόβλημα, απευθυνόμενοι στους δασκάλους ή σε ειδικούς ψυχικής υγείας. Ταυτόχρονα ο ίδιος ο γονιός πρέπει συνεχώς να επιβεβαιώνει την αγάπη του στο παιδί του και να επαινεί εκείνα τα χαρακτηριστικά του για τα οποία οι άλλοι "τον θυματοποιούν" άδικα από ζήλια ή φθόνο. Αντίστοιχα οι γονείς που αντιλαμβάνονται ότι το δικό τους παιδί εκφοβίζει, πρέπει να δείχνουν αγάπη στο ίδιο, αλλά να αποδοκιμάζουν τη συγκεκριμένη συμπεριφορά του και να του επισημάνουν τις αρνητικές συνέπειες του εκφοβισμού στην ψυχοκοινωνική τους υγεία.
Η καλύτερη άμυνα για τους ανήλικους είναι να μην αποσιωπούν το πρόβλημά τους, αλλά να το εμπιστεύονται στους γονείς τους ή σε κάποιο ενήλικο (όπως δάσκαλοι) χωρίς αυτό να το θεωρούν "κάρφωμα". Για να μην νιώθουν αδύναμοι δεν πρέπει να δείχνουν θυμό ή φόβο στις απρόκλητες επιθέσεις, ώστε να μην θυματοποιούνται. Να προσπαθούν να γίνονται μέλη νέων ομάδων που τους εκτιμούν και τους σέβονται όπως ακριβώς είναι και γενικότερα να αποφεύγουν καταστάσεις στις οποίες μπορεί να είναι εκτεθειμένοι (να μην φέρνουν ακριβά αντικείμενα ή πολλά χρήματα, να συναναστρέφονται με άλλους φίλους), να είναι κοντά σε δασκάλους που επιτηρούν στα διαλείμματα και γενικά να απομονώνουν και να αγνοούν τους "νταήδες" πριν τους απομονώσουν.
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι για να σπάσει αυτή η αλυσίδα του εκφοβισμού, πρέπει νa αντιληφθούμε τα αίτιά της και να δρουν όλες οι πλευρές που εμπλέκονται, οι ανήλικοι με το να σπάνε τη σιωπή τους, οι γονείς να επεμβαίνουν δυναμικά προσφέροντας κυρίως ψυχολογική υποστήριξη στα παιδιά τους, ώστε να μη νιώθουν μόνα σ' αυτή τη δοκιμασία. Έπειτα είναι επιβεβλημένη η συνεργασία και άμεση επέμβαση των εκπαιδευτικών και των διευθυντών των σχολικών μονάδων που πρέπει να επαγρυπνούν, ώστε να εξαφανίζονται "εν τη γενέσει" τους τέτοια κρούσματα. Οι σχολικοί σύμβουλοι και ψυχολόγοι μπορούν να συνεπικουρήσουν αποτελεσματικά με τον εντοπισμό προβληματικών συμπεριφορών και την αντιμετώπισή τους με τις επαγγελματικές τους συμβουλές, τεχνικές και πρωτοβουλίες επί του θέματος.
Γενικότερα, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να μην μένουν προσηλωμένοι στο γνωστικό μέρος της δουλειάς, αλλά κυρίως να διαμορφώνουν και να καθοδηγούν τις ηθικές συνειδήσεις των μαθητών τους, που είναι ευάλωτοι μέσα στο σύνθετο περιβάλλον που ζουν και στη βία που βιώνουν καθημερινά.
Ανθή Ψωμά
Σημείωση: Το παρόν άρθρο έχει δημοσιευτεί στο επίσημο site του Πηγή Παιδείας,
το οποίο μπορείτε να το βρείτε εδώ!
Πηγές: